Favicovir Yan Etkiler

Favicovir kullananlarda en sık görülen yan etkiler: ishal(diyare), serum ürik asit seviyesinde belirgin artış, serum transaminaz (ALT, AST, ALP) ve total bilirubin düzeylerinde yükselme ve nötrofil düzeyinde azalma gözlenmektedir. Sindirim sisteminde gözlenen yan etkileri bulantı, gaz artışı. Çok sık görülen yan etkiler içerisinde ishal özellikle yaygın bir yan etki olarak göze çarpıyor. Favicovir kullananlar bu açıklamayı yapmaktadır.

Hamilelikte kullanılmaması gerekir; teratojeniktir. Süte geçer. Tüm bu yan etkiler ciddi gibi görünmese de her ilaçta olduğu gibi bu ilaçta da aşırı reaksiyon şansı vardır. Bu durumda doktorunuza bilgi veriniz. Bu durum düşük olasılıklı olsa da akılda bulundurulmalıdır. Yan etkiler ilaçların en büyük dezavantajlarıdır. Koronavirüs İlaç Geliştirme Çalışmaları adlı yazıda favicovir yan etkileri başta olmak üzere diğer ilaçlar ve geliştirilme yöntemleri hakkında da bilgiler bulunmakta.

Favicovir ve Delta Varyantına Etkisi

Favicovir, yani favipiravir daha bulaşıcı ve ölümcül olduğu belirlenen Delta Varyantına karşı etkili mi? Şu an elimizdeki bilgilere bakarak etkili olduğu söylenebilir ancak Delta Varyantının Covid-19 hastalığının daha ağır bir versiyonu olduğunu bir gerçek. Hindistan’dan yayılmaya başlayan Delta Varyantı dünyanın çeşitli yerlerinde görülmekte ve yayılmakta. Aşıların elimizdeki en önemli silah olduğu gerçeği ise aşıların Delta Varyantını daha hafif geçirmemizi sağladığı bir gerçek. Favicovir ise hastalığın daha da hafif geçirilmesini sağlamada etkili olabilir.

Delta Varyantının Covid-19’un diken protein yapısı olarak bilinen AC2 reseptörüne tutunmasını sağlayan kısmında mutasyon olduğu biliniyor. Bu mutasyon Delta Varyantının AC2 reseptörüne tutunmasını kolaylaştırarak bulaş oranını arttırıyor.

Favicovir, Covid Tedavisinde Kullanımı ve Favicovir Yan Etkileri

Favipiravir, Çin’de 15 Şubat 2020’de yeni grip tedavisi için onaylanmış olmakla birlikte COVID-19 tedavisinde klinik denemeleri devam etmektedir. Favipiravir yeni bir RNA’ya bağlı RNA polimeraz (RdRp) inhibitörü türüdür. Anti-influenza virüs aktivitesine ek olarak, favipiravir, flavi-, alfa-, filo-, bunya-, arena-, noro- ve diğer RNA virüslerinin replikasyonunu bloke edebilir. Favipiravir, hücrelerde aktif bir fosforile forma dönüştürülür ve viral RNA polimeraz tarafından bir substrat olarak tanınır, böylece RNA polimeraz aktivitesini inhibe eder. Bu nedenle, favipiravir bir RNA virüsü olan SARS-CoV-2 üzerinde potansiyel antiviral etkiye sahip olabileceği düşünülmüştür. Yazının bu bölümünde akademik kaynaklardan ve Sağlık bakanlığı Covid-19 tedavi rehberinde açıklanan favicovir yan etkiler ile ilgili de ayrıntılı bilgiler bulunmaktadır. Öncelikle bu ilacın nasıl bir mekanizma ile çalıştığına ve etkisi hakkında akademik kaynaklardan elde edilen bilgilere bakalım.

Favicovir Yan Etkileri Sağlık Bakanlığından Favicovir Açıklaması

Corona Virüs’e karşı yerli ilaç Favicovir milli imkanlarla sentezlendi. İlaç ilk olarak favipiravir adıyla Japon bir kimya şirketi tarafından RNA virüslerine karşı sentezlendi. Şuan ise bu ilacın sentezi milli imkanlarla yapılmakta ve Türkiye’de favicovir üretilmekte. Batı Nil ve Sarı humma virüslerinin tedavisinde kullanılmaktadır. Flavivirüsler, arenavirüsler gibi pek çok virüse karşı da etkinlik göstermektedir. Çin’den yapılan açıklamada Vuhan ve Shenzhen’deki vakalarda etkili olduğu söylenmiştir. Yine Çin’den yapılan açıklamada hastalığın hafif seyrettği kişilerde iyileşme hızını arttırdığı belirtilmiştir. İlacın on bir gün olan tedavi süresini dört güne düşürdüğü gözlenmiştir. Favicovir kullananlar ilacın kullanımı ve dozajını her zaman sağlık personelinin tavsiye ettiği gibi kullanmalıdır. Bu konuda sağlık bakanlığının yayınladığı tedavi rehberi Türkiye için en önemli kaynak ve rehberdir. Bu yazının devamında da bu rehber paylaşılmış ve bilgiler ayrıntısıyla incelenmiştir.

Favicovir de etki mekanizması olarak diğer ilaçların etki mekanizmasına benzer özellikler göstermektedir. Virüslere veya diğer bütün hastalıklara karşı kullanılan ilaçların büyük bir bölümü, hastalıkla ilgili belirli enzim veya reseptörlerin inhibe edilmesi, yani engellenmesi ile çalışır. Bir inhibisyon mekanizmasının nasıl işlediğini anlamak için Enzim İnhibitörü ve İnhibisyon Çeşitleri adlı yazıyı okuyabilirsiniz. Bir enzim inhibisyonu ile ilgili in vitro çalışmaların nasıl yapıldığını ve verilerin nasıl değerlendirildiğini öğrenmek için de Glutatyon Redüktaz Enzim Aktivitesi yazısını okumanız ilaçların genel itibari ile nasıl çalıştığının anlaşılmasını sağlayacaktır. Favicovir de benzer şekilde RNA virüslerine etki eden bir ilaç etken maddesidir. Favicovir etki mekanizmasına Favipiravir Nedir? Favipiravir Yan Etkileri Nelerdir? adlı yazıda daha ayrıntılı değinilmektedir.

Sağlık Bakanlığından Favicovir ve Favipiravir Açıklaması

Sağlık Bakanlığının Yayınladığı rehberde hem “Ayakta tedavi görecek ağır olmayan veya hafif-orta pnömonisi olabilecek/kesin tanı konulmuş Covid-19 hastalarında” hem de “Hastaneye yatış endikasyonu olan Covid-19 hastalarında” Hidroksiklorokin ve/veya Favipiravir(favicovir) kullanımı öneriliyor.

Bu iki ilaç için de mutlaka hekim tavsiyesi alınması gerekiyor ve devlet hastanelerinin basılarında Covid-19 ilaç merkezleri kurulmuş durumda. Hastalar ilaçlarını bu birimlerden temin edebiliyor. Erken tanı ve tedaviye başlanması ile Favicovir ve/veya hidroksiklorokin ilaçlarına başlanması hastaneye yatış ve hastalığın ağır seyretmesi büyük ölçüde engelleniyor.

Sağlık Bakanlığının yayınladığı broşürde ilaçların kullanım zamanı, dikkat edilmesi gereken hususlar ve ilaçların kullanılmaması gereken durumlara dikkat çekiliyor.

Kaynak: Favicovir 200 mg Kullanımı

COVID-19 Bulaşma Süreci ve Önlemler

Covid-19 hastalığının bulaşma sürecinin incelendiği videoda bu süreci ve “maske, mesafe, hijyen” politikasının ne kadar doğru olduğunu görebiliriz. Covid-19 tedavisinde kullanılan bir diğer ilaç olan Plaquenil yan etkilerini öğrenmek için Plaquenil Yan Etkileri Nelerdir? adlı yazıyı okuyabilirsiniz.

COVİD-19 Mutasyona Uğrar mı? Favicovir’in Etkisi Nedir?

Covid-19 virüsü her canlı gibi mutasyona uğramaktadır. Her canlının DNA ve RNA yapısında zamana bağlı olarak bir takım değişiklikler her zaman gerçekleşmektedir. Bu son derece sıradan bir durumdur. Ancak söz konusu olan, önlem alınmak için canla başla çalışılan ve daha da önemlisi aşı geliştirmek için büyük kaynak, zaman ve irade harcanan bir hastalıksa durum tehlikeli olabilmektedir. Çünkü kesin olmamak ile beraber keşfi yapılan aşı, mutasyona uğrayan bir virüse etki etmeyebilir. Bu senaryo en korkulan senaryodur. Böyle bir durumda favicovir gibi covid-19 için başarı ile kullanılan ilaçların etkilerini yok edebilir. Ayrıntılı bilgi için aşağıdaki videoya tıklayabilirsiniz.

Virüsün mutasyona uğraması durumda tıpkı diğer hastalıklarda yapıldığı gibi ilaç keşif çalışmaları yeniden başlanır. Bu da geliştirilen ilaçların ve aşıların çöpe atılması anlamına gelir. Parazit organizmalar için ilaç keşif çalışmaları ile ilgili bir örnek için Antimalaryal İlaçlar – Yapı Bazlı İlaç Tasarımı adlı çalışma favicovir gibi ilaçların en baştan tasarlanması anlamına gelebilir. Ancak unutulmamalıdır ki virüsün mutasyona uğraması kesin değildir. Sadece ihtimal dahilindedir. Favicovir yan etkileri bakımından düşünüldüğünde normal düzeyde yan etkile sahiptir. Ancak yeni geliştirilecek her hangi bir ilaçta favicovir yan etkileri haricinde başka yan etkiler gelişmesi de söz konusudur.

Favicovir/Favipiravir Dünya Genelinde Kullanılıyor.

Fujifilm, COVID-19 için olası bir tedavi olarak test edilen birçok onaylı ilaçtan biri olan antiviral tedavisi favipiravir‘in üretimini artırıyor. Japonya’da Faz III klinik denemeleri devam ediyor ve hükümet 2 milyon tedavi kursu sipariş etti. ABD’de, Fujifilm bu ayın başlarında Faz II denemelerine başladı. Fujifilm’in Avigan markası altında sattığı Favipiravir, 2014 yılından beri Japonya’da grip ve diğer ilaçlara yanıt vermeyen diğer viral suşları tedavi etmek için onaylandı. Bir Fujifilm sözcüsü, şirketin henüz etkinlik kanıtı sunmamasına rağmen, “Avigan tabletlerinin, karakteristik etki mekanizması göz önüne alındığında yeni koronavirüs ile enfeksiyona karşı etkinliğe sahip olması bekleniyor” dedi.

Japon hükümeti, Avigan’ın Japonya’da yerel olarak üretilen malzemeler kullanılarak yapılmasını tercih ettiğini belirtti. Avigan’ı geliştiren Fujifilm’in yan kuruluşu Toyama Chemical, kimyasal üreticisi Denka’dan önemli bir ara ürün olan dietil malonat ihtiyacının bir kısmını karşılayacak. Firma, Niigata Eyaletinde, malzemenin küresel aşırı tedariki nedeniyle 2017’de kapattığı bir fabrikayı yeniden başlatacak. Bir Denka sözcüsüne göre, tesis sökülmedi ve Mayıs ayı sonlarında tam faaliyetlerine devam edebilecek. Favicovir yan etkileri için ilk testleri de dolayısıyla Japonya yapmıştır.

Favicovir/Favipiravir Faz II ve Faz III Testleri Yapılıyor

Fujifilm, Wako Pure Chemical yan kuruluşunda ara ürün üretimini artıracak ve diğer hammadde tedarikçileriyle ortaklıklar kuracak. Fujifilm, Haziran ayında Japonya’da 100 kişiyi kapsayan küçük Faz III denemelerini tamamlamayı bekliyor. ABD’de, 50 kişilik Faz II denemeleri Brigham and Women’s Hospital, Massachusetts General Hospital ve University of Massachusetts Medical School’da yürütülecektir. İtalya ve Çin, antiviralin klinik denemelerini Mart ayında başlattı. Fujifilm sözcüsüne göre, şimdiye kadarki insan denemeleri herhangi bir olumsuz reaksiyonu ortaya çıkarmadı. Bununla birlikte, ilaç hamile kadınlar üzerinde test edilmemiştir, çünkü klinik öncesi çalışmalar fetüslere olası zararları göstermiştir.

COVID-19’a karşı test edilen başka bir antiviral olan Gilead Sciences’ın remdesivir’i gibi, favipiravir, viral replikasyonda rol oynayan RNA polimerazın seçici bir inhibitörüdür. Fujifilm, hayvan çalışmaları, grip ve Batı Nil virüsü, sarı humma, şap hastalığı ve diğer virüslere karşı etkili olduğunu gösterdi. Firma, şimdiye kadar Japon hükümetinin COVID-19‘a karşı kullanmak üzere büyük miktarlarda favipiravir sipariş eden tek grup olduğunu belirtiyor. Dünya Sağlık Örgütü, çok uluslu bir denemede hastalığa karşı test ettiği mevcut dört ilaç arasında favipiraviri dahil etmedi.

Kaynak: American Chemical Society

Covid-19 Aşısı, %90 Etkili Aşı

Geçtiğimiz günlerde kayda değer ilk başarılı aşı çalışması Pfizer ve BioNTech ortak çalışması ile geliştirilen aşı oldu. BioNTeck’in başında Almanya’ya göç eden Türk ailelerin çocukları olan bir karı-koca bulunmakta. Aşının başarılı olduğunu da açıklayan onlar. Plasebo etkili Faz 3 deneylerinde görülen %90 başarı sonuçlar alınmış. Bu hiç şüphesiz ümit verici bir haber ancak çalışma çok yeni ve şuan(yazının yazıldığı tarih 13 Kasım 2020) bağımsız hakemlere sahip bilimsel dergilerde yayınlanmış bir çalışma yok. Bu hiç şüphesiz aşının hemen kullanılmasının istenmesinden kaynaklı, “çalışan aşı” ihtiyacının çok acil uygulamaya geçilme ihtiyacından kaynaklı bir durum.

Sağlık bakanlığı ile aşı hakkında görüştüklerini ifade eden BioNTeck’in CEO’su önümüzdeki bir kaç ayı hedef gösterdi. Ocak, Şubat veya Mart ayları için umutlu konuşmalar geçse de bu süreye kadar Favicovir gibi ilaçların kullanımına devam edileceği görünüyor. Favicovir yan etkileri bakımından göstermiş olduğu semptonlar neticesinde hala güncel olarak akademik çalışmaların bir konu olmaya devam ediyor. %90 etkili olan aşının tam olarak kitlesel boyutta uygulanmaya başlama tarihi hakkında şuan net bir bilgi yok.

Favicovir yani favipiravir nasıl etki eder sorusuna ise favicovirin etki mekanizması aydınlatılarak cevap verilmiş durumda. Bu yazıya ulaşmak için favicovir nasıl etki eder? yazısını okuyabilirsiniz.

Aşıların Birbirinden Farkı

Aynı anda piyasaya çıkmaya hazırlanan pek çok aşının hem fiyat hem de yan etkileri bakımından pek çok farkı var. Bu farklar hiç şüphesiz ülkelerin aşıları tercih etme faktörlerini etkileyecek. Özellikle son teknoloji ürünü olarak BioNTeck aşısı son derece pahalı. Çin aşısı ile ilgili ise her hangi bir veri zaten paylaşılmıyor ve Çin hükümetinin yayınladığı verilerin doğrulamasının yapılması pek mümkün değil. Aşılar hakkında hada fazla bilgi almak için aşılar ile ilgili yazıya Covid-19 Aşısı %90 Etkili‘yi inceleyebilirsiniz.

Covid-19 ve Yoğun Bakım

Favicovir Ne İşe Yarar

Favicovir ne işe yarar öğrenmek için öncelikle klinik çalışmalar başta olmak üzere, litaratürde bulunan veriler incelenmelidir. Favicovir kullananlar içerisinde favicovir ne işe yarar sorusana tam bir cevap verememeyen kişiler çoğunluktadır. Bilimsel litaratürün bilim insanları nezdinde derinlemesine takip edilmesi gerekse de her ilaç kullanan kişinin ilacın nasıl çalıştığını ve ne işe yaradığını bilmesi gerekmez. Yine de favicovir kullananlar yeni ve ülkenizde üretilen bu ilacın ne işe yaradığını merak etmektedir. Bu ilacın ana hedevi koronavirüs RNA polimeraz enzimini inhibe etmektir. Yani covid19 virüsünün belirli bir enzimini inhibe ederek hastalığı tedavi etmektedir. Bu enzimin ne işe yaradığını ve tam mekanizmayı öğrenmek için yazının diğer kısımlarını okuyabilirsiniz.

Favicovir haricinde farklı ilaçlar Covid19’a karşı etkili olmakta. Bunların hangi presiplere dayanarak değerlendirildiği ve tasarlandığı hem bu yazının devamında hem de Yanaştırma Nedir? Moleküler Docking Nasıl Yapılır? adlı yazıda açıklanmaktadır. Bu ilaçlar içerisinde remdesivir Covid-19 için resmi olarak onaylanan ilk ilaç olma özelliği taşımaktadır.

Kış mevsimindeki grip vakalarının covid19 hastalığındanbayırt edici olaması için uygulanan grip aşıları Covid-19 hatalığından her hangi bir korma sağlamamaktadır. Grip aşıları, yani infuluenza aşısı için daha ayrıntılı bilgi edinmek için İnfluenza Aşısı ve Aşı Olmanın Önemi adlı yazıyı okuyabilirsiniz.

Klinik Çalışmalar

Şubat’ta, Ulusal Enfeksiyon Hastalıkları Klinik Tıp Araştırma Merkezi ve Shenzhen Üçüncü Halk Hastanesi tarafından başlatılan COVID-19 tedavisi için favipiravir yani favicovir üzerinde yapılan klinik bir dizi çalışma umut verici sonuç elde edilmesini sağlamıştır. Toplamda 80 kadar hastanın ( bu sayı içerisinde deney grubu ve kontrol grubu da bulunmaktadır) ortaya çıkan ilk sonuçları, favipiravirin, lopinavir+ritonavirinkinden daha güçlü bir antiviral etkiye sahip olduğunu açıkça göstermiştir.

Favicovir uygulanan tedavi grubunda anlamlı bir advers reaksiyon görülmemiştir ve lopinavir+ritonavir grubundan anlamlı olarak daha az yan etki göstermiştir. Favipiravir, ağırlıktan etkilenen kompleks, doğrusal olmayan, zaman ve doz bağımlı farmakokinetiğe sahiptir. Favipiravir, aldehit oksidaz enzimi ile hem metabolize hem de inhibe edildiğinden, yeterli kan seviyeleri elde etmek için ilk olarak oral yükleme yapmak gereklidir. Plazma yarı ömrü 4 saat kadardır.

Favicovir Kullanlar

Favicovir kullananlar için koronavirüs hastalığının hızla iyileşme sürecine girdiği görüldü. Ancak belirli dozaj ayarlaması ve zamanlaması profesyonel sağlık çalışanları tarafından yapılmalı. Bu da çoğunlukla Sağlık Bakanlığımızın yayınladığı Covid-19 Rehberi çerçevesinde yapılmakta. Bu ilacın uygun dozda ve zamanda kullanılması hastalığın iyileşme sürecine girmesinde büyük etki gösteriyor. Bu, klinik deneyler ve kullanım bakımından Covid-19 RNA polimeraz enziminin etkili şekilde inhibe edildiği, yani engellendiği anlamına geliyor. Bunlar ilk bulgular olmak ile birlikte oldukça olumlu sonuçlar olarak göze çarpıyor. İlacın yan etkileri olduğundan yukarıda bahsetmiştik. Bu yan etkilerin görülme sıklığını favicovir bazında indirecek herhangi bir yöntem olmasa da yan etkilere karşı başka ilaçların kullanılmasıyla, bu etkilerin önüne geçiliyor.

Favicovir Kullanlar için Psikolojik Etkiler Nelerdir?

Bu ilacın psikolojik olarak herhangi bir etkisi olduğu ve yan etkilerinin bu yönde olduğuna dair çok az veri vardır. İlaç daha çok başka sistemler üzerinde yan etki göstermektedir. Favicovir yan etkileri neler, öğrenmek için öncelikle, ilacın prospektüse başvurun. Ayrıca belirgin yan etkilerin neler olduğunu öğrenmek için bu yazıdaki favicovir yan etkileri bölümüne bakabilirsiniz. Eğer ilacı kullanmakta olan bir hastaysanız beklenmedik yan etkilerde doktorunuzu bilgilendirin.

Favicovir’in Steroid Sınıfında İlaçlarla Birlikte Kullanımı

Favicovir, Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı’nın Covid-19 tedavi rehberinde kullanıldığı belirtilen bir ilaçtır. Bu ilacın kullanımı normal tedavi prosedüründe bulunmaktadır. Bu ilacın yanında verilen steroid sınıfındaki ilaçların ölüm oranlarını azalttığı yönünde açıklama yapılmıştır. Burada önemli nokta steroid sınıfında pek çok ilaç bulunmasıdır. Yani steroid denildiğinde akla sadece zararları kanıtlanmış ilaçlar gelmemelidir. Testosteron da östrojen de steroid sınıfındadır. Ancak ikisinin görevleri tabi ki farklıdır. Steroid sınıfında ilaçlardan bazıları son derece anaboliktir. Yanı büyümeyi uyarıcı rolleri vardır. Bunların başında kortizon gelmektedir.

Koronavirüs hastalığının meydana getirmiş olduğu ağır iç organ hasarı ölüme yol açmaktadır. Bu ölümleri engellemek ve hücre gelişimini, büyümesini ve çoğalmasını uyarmak için anabolik sınıfında steroid ilaçlar Covid19 hastalığında kullanılmaktadır. Favicovir ve diğer ilaçlarla birlikte tedavi rehberine göre belirli dozlarda verilen anabolik sınıftaki steroid ilaçların faydalı olduğu açıklanmıştır. Steroid moleküllerin diğer özelliklerini ve ayrıntılı özelliklerini Testosteron ve Steroid Moleküller adlı yazıdan öğrenebilirsiniz. Bu konuda yapılan araştırmalar anabolik özellikteki steroid moleküllerin iç organ hasarını onarma konusunda başarılı olduğunu göstermektedir.

Virüslerle Savaşta İlaç Tasarımı

Virüslere karşı belirli aşamalarda enzim veya reseptör inhibisyonu(reseptörün inhibe edilmesi antogonis adını alır) gerçekleşir. Bu inhibisyonun şiddeti ilacın etkisi ile orantılıdır. Etken maddenin ilgili protein yapıya(yani enzime veya reseptöre) afinitesi inhibisyon derecesini belirler. Viral integraz enziminin inhibe edilerek hastalıkla mücadele edilmesi önemli bir örnekti. HIV vürüsü ile mücadelere integraz inhibitörlerinin ilki olarak karşımıza çıkan raltegravir viral integraz enzimini iyi bir şekilde inhibe eder. İntegraz inhibitörlerinin ilki olan raltegravir ile ilgili olarak daha fazla bilgi sahibi olunması, HIV gibi sürekli olarak mutasyon geçiren ve mücadelesi son derece zor olan bir hastalıkla mücadelede tam tedavi olmasa da başarı şansını arttırmaktadır.

Antiviral ilaçlar hastalık yapıcı etkileri bakımından değerlendirilir ve virüsün kendi kalıtsal bilgisini aktarmayı engelleyecek şekilde tasarlananları vardır. Koronavirüs salgını ile birlikte çokça duyduğumuz antibody kavramı ise biraz farklıdır. Virüsün hücreye tutunmadan önce etkisinin engellenmesi bu çalışmanın önceliğidir.

Virüslerle mücadele aşı çalışmalarının önemi büyüktür. Çünkü her hangi bir virüs kaynaklı hastalığın tedavi ve yayılmasını engelle ile ilgili kesin çözüm budur. Bu çalışmalar son derece masraflı olan ve eğitimli insan gereksinimi yüksek olan çalışmalardır. Bu çerçevede değerlendirdiğimizde bir aşı keşfi son derece zor bir süreç olarak karşımıza çıkar. Ancak her virüs kaynaklı hastalığın aşısının tüm gerekli ekipman ve bilgi birikimine sahip olunsa da bulunması zor olabilir. Bu konuda en iyi örnek HIV virüsüdür. Hızlı mutasyona ve değişime uğraması ilaç tedavisini son derece zora sokmaktadır. Bu yazının bir sonraki bölümüne bununla ilgili bilgilere de ulaşmanız için linkler bulunmaktadır. Bu sınıftaki koronavirüsün viral enzimlerine karşı etkisi bildirilmemiştir. Bu ilaçların kullanımı hastanın ağır doku hasarını onarmaya yöneliktir.

Başka İlaçlar

Bu konu ile ve HIV virüsüne karşı kullanılan ilaçların nasıl tasarlandığı ile ilgili olarak Raltegravir – İntegraz İnhibitörlerinin İlki adlı yazıyı okuyabilir ve ilgili videoyu izleyebilirsiniz. Yeni Koronavirs ilaç geliştirme ile ilgili son gelişmeleri takip etmek için sürekli güncellenen Koronavirüs İlaç Geliştirme Çalışmaları yazısını devamlı takip edebilirsiniz. Bu sayfada yapılan son çalışmalardan derlemeler ve koronavirüs ilaç geliştirme alanında etkili olması beklenen moleküller ayrıntıyla incelenmektedir. Bu çalışmalarda kullanılan yapı bazlı ilaç tasarımı da ayrıca anlatılmaktadır.

Favicovir de aynı şekilde belirli protein yapılarını hedeflemektedir. Bu hedef protein yapıları enfekte olunan andan itibaren çeşitli aşamalarda işlev gösteren enzim veya reseptörlerdir. İyi bir etki için çoklu hedefleme yapan moleküller tercih edilmektedir. Daha iyi anlaşılması için; virüsün bağlandığı AC2 reseptöründe engelleme yaparken aynı zamanda virüsün kendi genetik materyallerini kopyaladığı aşamada kullanılan enzimi de engellemektedir. Bu özellikler bir ilacı güçlü yaparken aynı zamanda sinerjik etki dediğimiz hadiseyi de meydana getirmektedir. Yani iki ayrı yerdeki etki birbirini güçlendirmekte böylelikle tek bir yerdeki etkiden daha fazla etki etki sağlanmaktadır. Yani iki artı iki eşittir beş gibi bir sonuç çıkmaktadır.

Covid-19 için Tasarlanan İlaçların Hedefleri

Favicovir de dahil olmak üzere Kovid-19 için geliştirilen ilaçlar belirli enzimleri veya reseptörleri hedeflertirler. Anti-covid-19 için tasarlanan ilaçların başlıca hedefleri arasında ACE2, çeşitli proteazlar (TMPRSS2, furin, 3CL, PL), RdRp olarak ifade edilen; S1, bir reseptör bağlanma bölgesi ifade eder (RBD) ve füzyon peptidi (FP) S2‘den oluşan başak glikoprotein, HR1 ve HR2 bölgeleri; ve aralarında bulunan bir bağlantı alanı (CD) vardır. Burada unutulmaması gereken koronavirüslerin genel özellikleridir. Koronavirüsler tek zincirli, pozitif polariteli, zarflı RNA virüsleridir. Pozitif polariteli oldukları için RNA’ya bağımlı RNA polimeraz enzimi içermezler, ancak genomlarında bu enzimi kodlarlar. Yüzeylerinde çubuksu uzantıları vardır.

Bu bilgilerden de anlaşılacağı gibi favipiravir yani favicovir, RNA polimeraz enzimini inhibe ederek etki göstermektedir. Aynı enzime etki eden remdesivir de covid-19 için kullanılan bir ilaçtır. Yukarıda görmüş olduğunuz görselde covid-19 ile ilgili bütün hedefler ve kullanılan ilaçlar gösterilmektedir. Bu görsele bakarak covid-19’un hangi aşamalarla bulaştığını ve kendi genetik bilgisini çoğaltarak işlev gösterdiğini görebilirsiniz.

Moleküler Docking ve Favicovir

İlaç tasarımındaki adımların başında ilaç molekülünün bilgisayarda tasarlanması veya zaten bilinen ilaçların yeniden amaçlandırması gelmektedir. Yeniden amaçlandırma kavramı özellikle kovid-19’da olduğu gibi acil durunlarda tercih edilen bir yöntemdir. Çünkü sıfırdan bir molekül tasarlayıp piyasaya sürmenin pek çok zorluğu, masrafı ve uzun bir zamanı vardır. Yeniden amaçlandırma ile ise zaten kullanılan(buna FDA onayı almış demek daha doğru olabilir) moleküllerin yeni ortaya çıkan hastalıklardaki etkisinin modellenmesi yapılmaktadır. Bu aşamada, daha önce sentezlenmiş yüzbinlerce molekül denenebilmekte ve içlerinden etkili olma olasılığı olan moleküller, yerleştirme skorları ve moleküler dinamik çalışmalarıyla belirlenebilmektedir. Böylelikle hastalığın tedavisi ile hiç ilgisi olmayan moleküllerin in vitro ve in vivo çalışmalarının yapılmasına gerek olmadan etkili olma olasılığı olmayan moleküller listeden elenebilirler. Favicovir, yani favipiravir molekülünün de bir anti viral olarak bilinmesi kovid-19 ile ilgili çalışmalarda kullanılmasını sağlamıştır.

Favicovir yani favipiravir, Kovid-19’un sadece RNA polimeraz enzimine etki etmez. Yukarıda görmüş olduğunuz grafikte görüldüğü gibi covid-19 ana proteaz enzimine etkisi vardır. Yapılan bu teorik çalışma moleküler docking yöntemi ile gerçekleştirilmiştir. Moleküler docking ile ilgili daha çok bilgi almak için Moleküler Docking ve İlaç Tasarımında Kullanımı ve Kanser Tedavisinde İlaçlar ve Moleküler Docking adlı yazıları okuyabilirsiniz. Tüm bu özellikler favicovir kullanlar için pek çok bilgi kaynağını da beraberinde getirmektedir. Bu tür çalıimaların yapıldığı, yeni olmayan yani özelliklerinin büyük bir kısmının bilindiği bir ilaç artı ve eksi etkileri göz önüne alınarak kullanılmasına karar verilebilir.

Benzer İlaçlar ile İlgili Çalışmalar

Bir ilacın tasarımında ilk adım olan moleküler docking ve simülasyon çalışmaları kovid-19 için de kullanılmakta ve covid-19 ile ilgili enzimlerin engellenmesine yönelik ilk veriler alınmaktadır. Hastalığın son derece yeni olması ve bulaş oranının çok fazla olması şuan için klinik çalışmaların henüz bitmemiş olması nedenlerin başında gelmektedir. Klinik çalışmaların henüz tam anlamıyla bitmemesi ve acil olarak tedavi-ilaç ihtiyacı ilaçların yeniden amaçlandırılmasını da beraberinde getirmektedir. Favicovir de yeniden amaçlandırılan bir ilaçtır ve yazının başında bahsettiğim hastalıklar için zaten kullanılmaktadır. Etkili olduğu düşünülen bir başka ilaç olan remdesivir hakkında güncel bilgiler için Remdesivir, Covid-19 için Umut Vadeden İlaç adlı yazıyı okuyabilirsiniz.

Favicovir ve remdesevir, covid-19 için denenen iki ayrı ilaçtır. İkisi de aynı viral enzime etki etmektir. Klinik çalışmaların henüz çok yeni olması hangi ilacın daha etkili olduğunu söylemeyi zorlaştırsa da eldeki mevcut verilerle milli ilaç olarak favicovir molekülünün seçildiğini göstermektedir. Ayrıca Risin Proteini ve Lektin Proteinlerinin Sınıflandırılması ve Özellikleri adlı yazı da protein yapılar için daha fazla bilgi bulabilirsiniz.

Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı Koronavirüs Tedavi Prosedürü

Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığının COVID-19 Rehberi olarak hastalığın tanınması, tedavisi ve bunun gibi pek çok konu ile farklı kategorilerde hazırladığı rehberde tedavi sürecinde kullanılan ilaçlar da anlatılmıştır. Covid19 tedavisinde kullanılan ilaçlar, başka hastalıklar üzerinde klinik olaral değerlendirse de yeni koronavirüs üzerinde çalışılmalar devam etmektedir. Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığının ilacın etkisini test ettiği ve etkili bulduğunu gösteren resmi yazılar bulunmaktadır. Bu yazıların bütününe baktığımızda tedavi sürecinin tek bir ilaçla yapılmadığı görülmektedir. Pek çok ilacın farklınetkileri bir araya toplanmak istenerek daha güçlü bir tedavi prosedürü geliitirilmeye çalışılmaktadır. Bu tedavi sürecinde favipiravir ve liponavir ön plana çıkmaktadır.

COVID-19’a özgü bir tedavinin bulunması çok zaman alacağı için, mevcut pandemi sırasında ülkemizde ve başta Avrupa ve ABD olmak üzere diğer ülkelerde bu hastalığa karşı antiviral olarak, insanlarda daha önce başka hastalıkların tedavisi için ruhsatlandırılmış, bu endikasyonlarda yaygın bir şekilde kullanılmış, güvenli olduğu gösterilmiş ve in vitro olarak SARS-CoV’ye etkili olduğu belirlenmiş hidroksiklorokin, favipiravir, remdesivir, lopinavir-ritonavir gibi ilaçlar önerilmiş ve kullanılmıştır. Bu ilaçların COVID-19’daki etkinliği ve güvenilirliği konusunda çok sayıda çalışma halen devam etmektedir.

https://covid19bilgi.saglik.gov.tr/depo/rehberler/covid-19-rehberi/COVID-19_REHBERI_ERISKIN_HASTA_TEDAVISI.pdf Safya 14-15

Covid 19 tedavisi için kullanılan diğer ilaçlar ile ilgili yazıları hazırlamaktayım. Bu ilaçlar arasında yeni koronavirüs için ana proteaz enzimine etkili olduğu belirtilen liponavir de yer alacaktır. Favicovir ve liponavir içeren çalışmaların özetlerine öncelik verilecektir.

Favicovir yani favipiravir için sağlık bakanlı tarafından yayınlanan bilgilendirme metni için Sağlık Bakanlığınım Favipiravir dosyasını pdf formatında indirmek ve incelemek mümkün. Doktor tavsiyesi dışında ilaç kullanılmaması gerektiğini unutmayınız.

Favicovir Sentezi

Molekül bir prazin türevidir ve pirazin halkasına flor, hidroksil, amit fonksiyonel grupları bağlanmıştır. Molekülün sistematik adı 6-fluoro-3-hydroxypyrazine-2-carboxamide’dir. Türkçeye çevirirsek 6-floro-3-hidroksipirazin-2-carboksiamid olarak okunur. Molekül 157 g/mol kütleye sahiptir. Molekülü bir ilaç olarak incelediğimize göre Lipinski’nin Beşli kuralı denilen ve iyi bir ilaçta bulunması gereken özellikleri ifade eden ölçeklerde uygun sonuçlar verdiği görülmüştür. Nispeten düşük molekül ağırlığı da bu çervevede değerlendirildiğinde olumlu bir özellik olarak göze çarpmaktadır. Molekülün karboksiamid yapısı türevlendirme işlemini kolaylaştırsa da bu ilacın türevlerinin, covid19 hastalığına karşı kullanıldığı çalışmalar henüz yoktur. Molekülün kapalı formülü C₅H₄FN₃O₂ dir. Açık yapısı yukarıda görüldüğü gibidir.

Favicovir bir dizi organik tepkime sonucunda sentezlenmektedir. Tek bir molekülün sentezlenmesinde dahi birden fazla strateji olduğu düşünülürse şuan ülkemizde kovid-19’a karşı seri üretimi yapılan bu ilacın hangi strateji üretildiğini söylemek zordur. Bilim adamlarımız bilinen stratejiileri kullanabilecekleri gibi kendi stratejilerini de geliştirmiş olabilir. Daha önce akademik yayınlarda yapılan üç farklı sentez şeması aşağıda verilmiştir.

Favicovir sentezi izlenen yola göre değişen sayıda basamakta sentezlenebiliyor. Katalizör kullanımının da bulunduğu tepkime basamakları, izlenilen stratejiyi hız ve verimlilik gibi konularda bir birinden ayırmakta. Salgın hastalık ile mücade ettiğimiz bu süreçte hızlı ve etkili bir şekilde ilaç kullanımına ihtiyaç duyulduğu göz önüne alındığında sentez stratejisinin doğru belirlenmesi büyük önem taşımaktadır.

Sentezden Sonra – Koronavirüs İlaç Etken Maddesi Olarak Kullanım

En etkili formülasyonun bulunması büyük oranda deneme yanılma ve formülasyon bilgisi gerektirmektedir. Her ilaç belirli bir formülasyon ile tedavide kullanılır. Formülasyondaki küçük farklar büyük etkiler yaratır. Formülasyonlar, ilaç salımı gibi konularda ve ilacın etkinliği konusunda oldukça önemlidir. Her farklı formülasyon bir bir denenerek en etkili olanı bulunur. Yine ilacın raf ömrü gibi konularda formülasyonda belirleyici prensipler içerisindedir. İlaçların belirli bir raf ömürleri olsun istenir ve koruyucu maddeler ilaca katılarak bu uygun şekilde ayarlanır.

Bu ilacın Japon menşeli olduğunu yazının başında ifade etmiştik. Molekül bulunup etkisi kanıtlanmış ve seri üretime geçilmiş bir ilaçtır. Biz bu ilacı kendi markamız adı altında molekül yapısı aynı olacak şekilde sentezleyip ilaç olarak coronavirus tedavisinde kullanıyoruz. Etken madde sentezledikten sonra belirli katkı maddelerini, belirli miktarda kullanarak formülasyon ile son kullanıcı için üretiyoruz. Formülasyon kullanımının, yani etken maddenin neden direkt olarak verilmediğini daha önce açıklamıştım. Formülasyon ilacın etkisi başta olmak üzere pek çok faktöre etki etmektedir.

İlaç Tasarımının Temel Prensipleri ve Favicovir

İlacın kimyasal yapısına ve Bilgisayar Destekli İlaç Tasarımı (CADD) yazısında anlatılan ADME, Lipinski Kuralları çerçevesinde yapılan değerlendirmede 157 g/mol gibi düşük molekül kütlesi de başta olmak üzere pek çok açıdan ilaç tasarım prensiplerine uygun bir moleküldür. LogP değeri düşüktür. Molekül belirli formülasyonlarla ilaç şeklinde kullanılmaktadır(her ilaç da olduğu gibi). Bu formülasyonlar üreticiden üreticiye değişmektedir. Buradaki temel prensip etken maddenin, yani favicovir kullanlar için, ilacın etkisinin en yüksek seviyede olmasını sağlamak, ilacın kana geçiş süresini ayarlamak(ilaç salımı) ve bunun gibi pek çok özellikten ötürüdür.

İlaç bir formülasyon halinde verilmekte, yani tek başına kullanılmamaktadir. Koronavirüs ilaç geliştirme çalışmaları için her zaman güncel tutulacak olan Koronavirüs İlaç Geliştirme Çalışmaları adlı yazı ile son gelişmelerden her zaman haberdar olabilirsiniz. Korocavirüs ilaç geliştirme çalışmaları dünyanın bu konuda yeni ilaçlara ve mevcut ilaçların yeniden amaçlandırılabilir olanlarına acil ihtiyaç duyması sonucunda son derece hızlı ilerlemektedir. Dünya aşı bulunana kadar bu ilaçlara ve olunlu etkilerine muhtaç olacaktır. Durum bunu göstermekte ve favicovir yan etkileri kullananlar için tedavi süreleri kısalmaktadır. Ancak unutulmamalıdır ki, bu tedaviler her zaman kesin çözüm niteliği taşımamakta, özellikle belirli yaş aralıklarında ki insanlar için koronavirüsün seyri değişmektedir.